ویژگی مهم کتابی مرجع این است که اطلاعات درست، دقیق و روزآمدی را در کمترین حجم به خواننده یا مخاطب ارائه کند. و این اطلاعات هنگامی در یک کتاب گرد می‌آیند که کارشناس و متخصصان آشنا به همان پیشه در آن زمینه به تدوین کتاب دست یازند و از سوی دیگر ناشری‌آشنا و کاربلد به مراحل تولید کتاب مرجع حمایت و پشتیبانی از چنین کاری را عهده‌دار شود.
کتاب«فرهنگ اصطلاحات مالی و سرمایه‌گذاری» از چنین خصلتی برخوردار است ،چرا که هم مترجم نامداری چون عبدالله کوثری که تخصصش مسائل مالی و اقتصادی است،هم استادی نامدار و شناخته شده در حوزه اقتصاد و مالی که تجربه‌های علمی و کاری فراوانی در این عرصه دارد،دکتر حسین عبده تبریزی، و هم چهره‌ای متخصص و درس‌خوانده و تجربه‌کرده در این زمینه به نام دکتر نظربلند که بار عمده تدوین این کتاب به گفته مولفان بر دوش ایشان بوده است. در سوی دیگر انتشارات فرهنگ معاصر نشسته‌است که ناشر شناخته‌شده و شهره‌ای در زمینه تدوین کتاب‌های مرجع است و چند سالی است که به سمت تولید و انتشار کتاب‌های تخصصی مرجع روی آورده است.
غلامرضا نظربلند در سال 1332 در شیراز بهدنیا آمد و تا مقطع متوسطه در آنشهر تحصیل کرد. از موسسۀ علوم بانکی ایران با کسب رتبه اولی لیسانس بانکداری گرفت. دورههای فوق لیسانس اقتصاد، مکانیابی صنعتی و توسعه را به ترتیب در دانشگاه شیراز و دانشگاه بروکسل و دورۀ عالی مدیریت با گرایش مالی را در همین دانشگاه و دورۀ دکترا را در دانشگاه دهلی طی کرد. پژوهش میدانی را در دانشگاه نیوکاسل انگلیس انجام داد و در رشتۀ مدیریت مالی با گرایش ارز دکترا گرفت. مطالعات و تحقیقات وی در سالهای اخیر روی موضوعات مالی متمرکز بوده و کتب و مقالات چندی هم در این زمینه تألیف کرده است. مقالهای از او که در ماهنامۀ Chartered Secretary چاپ شد جایزۀ بهترین مقالۀ سال را گرفت. وی تا زمانی که از کار دولتی دست کشید در دستگاه دیپلماسی اشتغال داشت و آخرین مأموریت‌اش را به‌عنوان سفیر در سریلانکا انجام داد.
با او درباره کتاب فرهنگ اصطلاحات مالی و سرمایه‌گذاری گفت‌وگویی کرده‌ایم که می‌خوانید.
- نشستن نام عبدالله کوثری بر کتابی که عمدتا اقتصادی و مالی است، برای اهل ادبیات و رمان بسیار شگفت‌انگیز است، چرا که ایشان نامی شناخته شده و معتبر در ترجمه رمان به شمار می رود، واقعا دلیل اینکه آقای کوثری در این کار مشارکت کردند چه بود؟
آقای کوثری قبل از آنکه به عالم ترجمه ورود کند و از نردبان آن بالا رود و شهرۀ خاص و عام شود، در رشتۀ اقتصاد از دانشگاه ملی وقت فارغ‌التحصیل شد. ایشان هم‌چون دکتر عبده تبریزی مسلط به هر دو زبان فارسی و انگلیسی و دارای قریحۀ ذاتی قویی در معادل‌سازی است. آقای کوثری ویراستاری کتاب‌های بسیاری درعلوم انسانی از جمله چند کتاب اقتصادی و مالی مانند فرهنگ توصیفی اصطلاحات پول، بانکداری و مالیۀ بین‌المللی حسن گلریز را هم در کارنامه خود دارد. علاوه براین خود چند کتاب در زمینه‌های اقتصادی ترجمه کرده است که می¬توان از یک دوره دوجلدی برای تدریس اقتصاد (با دکتر مهدی تقوی )، کتابی در باره اقتصاد شهر، ریسک وبازده (با دکتر حسین عبده تبریزی) و نیز چند کتاب تاریخ اقتصادی مثل صنعت و امپراتوری و تاریخ اقتصادی خاورمیانه وشمال افریقا یاد کرد. - از چه زمانی به فکر تدوین و گرد آوری فرهنگ اصطلاحات مالی و سرمایه گذاری افتادید؟ و چرا نام اصطلاحات را برای این اثر انتخاب کردید؟
فکرش به گذشته‌ای دور برمی‌گردد. ولی کارآن هفت سال پیش شروع شد.
- نگاهی به فهرست منابعی که شما مورد استفاده قرار دادید، نشان می دهد که پیش از این هم فرهنگ های دیگر با موضوع اقتصاد و بانکداری منتشر شده بود، چه ضرورتی شما را به سمت تدوین این فرهنگ سوق داد و اگر امکان دارد از کاستی ها و یا تفاوت های آن فرهنگ ها با کتاب خود بگویید؟
کارهای خوبی در این زمینه شده است. اثر حاضر را می¬توان درجهت پیشبرد و ارتقای کمی و کیفی همان کارها به حساب آورد، هرچند که امتیازات خود را هم دارد. حجم زیادی از این فرهنگ به واژه‌های سرمایه‌گذاری، که رشته‌ای به‌شدت در حال شکوفایی است، تخصیص یافته است. مضافا، این فرهنگ هیچ واژه‌ای را بدون معادل (فارسی) رها نکرده است، هرچند که در بازارهای مالی موجود ما خیلی از آن واژه‌ها مصداق بیرونی پیدا نکرده است. این واژه‌ها و معادل‌های آن‌ها بعد‌ها که بازار سرمایه عمق پیدا کرد و از حالت تک محصولی فعلی درآمد، کمک شایانی به معرفی و شناخت محصولات و ابزار و نهادهای جدید خواهد کرد.
- فرهنگ اصطلاحات مالی و سرمایه گذاری چه خلائی را در جامعه علمی پر می کند و اصولا بگویید که واژه نامه ها و فرهنگ های تخصصی چه کمک هایی می توانند به محققان و یا دانش پژوهان بکنند؟
برای دادن پاسخ به این سئوال عین نظر مکتوب یکی از پژوهشگران بنام فرهنگستان را نقل می‌کنم: " ... کتاب تازه انتشار فرهنگ اصطلاحات مالی و سرمایه گذاری به دستم رسید و آن را به دقت بررسی کردم. با انتشار این کتاب، مرجع مهم و موثقی به مراجع فارسی زبان افزوده شد."
خیلی از معادل‌هایی که در این کتاب آمده ساختۀ مولفین است. این برابرنهادها یقینا کار دانشجویان و پژوهشگران مالی و رشته‌های وابسته و مترجمان متون تخصصی مربوطه را آسان و در فهم هر چه بهتر این‌گونه متون به آن‌ها کمک می‌کند. مضافا، راهیابی معادل‌های مورد اشاره به زبان فارسی به سهم خود توسعِۀ زبان مادری را در این زمینه موجب خواهد شد. بازخورد این ارزش افزوده نیز به همان جامعۀ علمی برمی‌گردد و آن را به طور مضاعف منتفع می‌کند.
- در تدوین این کتاب چه روشی را در پیش گرفتید؟ به این معنا که آیا از ابتدا مدخل ها مشخص بود و یا بر اساس یک فرهنگ خاص انگلیسی در این زمینه اقدام کردید؟
ابتدا از روش درون‌بافتی استفاده شد. لیکن در حین کار با بررسی کتب مرجع به زبان انگلیسی به این نتیجه رسیدیم که فرهنگ مالی و سرمایه‌گذاری بارونز مدخل‌های لازم را احصا، فهرست و توصیف کرده است. از این رو آن را به عنوان مرجع برگزیدیم، ضمن آنکه با استفاده از مراجع دیگری مدخل‌های بومی، نظیر واژه‌های اختصاصی بازارهای مالی در ایران، و نیز اصطلاحات مالی اسلامی را به آن افزودیم.
- معادل یابی برای فرهنگ های تخصصی امری پیچیده و مشکل زاست، در این زمینه چه تجاربی داشتید و از چه منابعی بهره بردید و شیوه کار شما چگونه بود؟
دقیقا همین‌طور است که می‌فرمایید. تسلط یکی از مولفین به منطق صوری و آثار قلمی هر سه مولف، اعم از تصنیف و تالیف و ترجمۀ متون تخصصی و ادبی، از آغاز این نوید را می‌داد که چنین ترکیبی می‌تواند از پس انجام این کار به معنای کلمه فرهنگی برآید. برقراری ارتباط موثر بین مولفین و استمرار آن با برگزاری جلسات منظم و مرتب و طولانی و بعضا طوفانی و دیالوگ بین‌خودی و مشورت با اهل نظر و حرفه و تلاش برای رسیدن به حداکثر وفاق و هم‌زبانی و بهره‌گیری از استدلال و توجیه علمی ومنطقی به-ویژه در موارد اختلافی، موجب شد تا این کار با دقت و اطمینان از صحت انجام شود و به زیر چاپ رود.
- نگاهی به کتاب و برخی مدخل های نشان می دهد که علاوه بر معادل های فارسی، برخی از واژه‌ها تعریف هم شده‌اند، به نظر شما این کار لازم بود؟چرا؟ و بگویید که برای دسترسی به تعاریف تا چه اندازه بر ترجمه و تا چه میزان بر تالیفات داخلی تکیه داشتید؟
باید عرض کنم که ما کارمان را در ابتدا با توصیف واژه ها شروع کردیم و تا حرف C بدین گونه پیش رفتیم. سپس بر آن شدیم که با مرحله بندی کار، نخست فرهنگ واژگان را به مخاطبان تقدیم کنیم، سپس به فرهنگ توصیفی روآوریم و در مرحلۀ سوم روی دایره المعارف متمرکز شویم. در حین کار روی فرهنگ واژگان به این نتیجه رسیدیم که نمی توان بین مراحل اول و دوم دیوار چین کشید و بدون تعریف و توصیف حداقلی به فهم حداقلی همۀ واژه‌ها رسید.و بعضی از واژه‌ها را بدون تعریف و توصیف حداقلی گذاشت. به عنوان مثال برابرنهاد "تقویت ارزش پول" برای revaluation به‌تنهایی گنگ است، زیرا معلوم نیست که تقویت مورد اشاره ناشی از عملکرد نیروهای بازار است یا نتیجۀ مداخلۀ مقام پولی. در اینجا اضافه کردن مقام پولی (در پرانتز) به ابهام مورد اشاره پایان می‌دهد. به علاوه واژه‌ها می‌توانند در بافتارهای مختلف معانی یکسان و یا متفاوتی داشته باشند. مثلا اصطلاح asked price نه تنها در حوزۀ کالا یا اوراق بهادار به معنای "قیمت درخواستی" است، که در حوزۀ صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک (که به‌نوعی مقوله‌ای جداست) هم به همین معناست، حال آنکه کلمۀ distribution که در اقتصاد (و حتی در فرهنگ عمومی) به معنی "توزیع" (اعم از ثروت، درآمد، کالا، و ...) است در تحلیل تکنیکال "نرم‌فروشی" معنی می‌دهد.
از طرفی به‌خاطر رعایت چهارچوب‌های روش‌شناختی و رسم‌الخطی، آن تعریف و توصیف‌های حداقلی در پرانتز قرار گرفته و حتی‌المقدور بدون فعل آمده است.
- تصور اولیه شما از این کار چه میزان از واژه بود؟
کم وبیش همین تعداد موجود، یعنی حدود 5000 واژه.
- خواننده وکاربر در این کتاب دقیقا با واژه های چه شاخه هایی روبرو می شود، به تعبیر دقیق تر شاخه‌های مالی و سرمایه‌گذاری کدامند که در این فرهنگ به آن‌ها اشاره رفته است؟
رشتۀ مالی در دو، سه دهۀ اخیر بیشترین رشد و توسعه را تجربه کرده است. به عبارت دیگر در این بازۀ زمانی رشتۀ مالی به‌شدت گسترش پیدا کرده و عمق یافته است. امروز دیگر نمی‌توان این رشته را فقط به مالی عمومی، مالی شرکت‌ها، و مالی شخصی تقسیم و یا در حوزۀ فرامرزی، از نام مالی بین‌المللی یاد کرد. به‌علاوه، شاهد ظهور بین‌رشته‌ای‌های چندی هم هستیم که مالی یکی از رشته‌های آن‌هاست. مالی رفتاری و مهندسی مالی از آن جمله‌اند. در این میان، سرمایه‌گذاری از دل مالی بیرون آمده و خیلی قد کشیده و به رشته‌ای قدر تبدیل شده است. در این رشته با انواع و اقسام بورس‌های کاغذی و کالایی، اعم از سازمان‌یافته و فرابورس، و نیز نهادها، محصولات، ابزار و وسایط سرمایه‌گذاری سر و کار داریم که همچنان هم به عده و عده‌شان افزوده می‌شود. واژه‌های برخاسته از این خاستگاه‌ها را تا حدودی می‌توان در کتاب حاضر سراغ گرفت. امیدوارم که اهل فن کمر همت بندد و جای خالی تک‌تک واژه‌های از یاد رفته را پر کند.
- از جمله ابتکارات شما استفاده از اینترنت و روزآمد کردن لغات و تعبیرات این فرهنگ است، در این زمینه بیشتر توضیح دهید؟
عالم مجازی قابلیت‌هایی خاص خود را داراست که باید از آن بهرۀ لازم را گرفت. با راه‌اندازی سایت فرهنگ مالی و سرمایه‌گذاری می‌توان ضمن روزآمد کردن فرهنگ مورد نظر با خوانندگان ارتباط موثر برقرار کرد و به این طریق اصلاحات لازم را به عمل آورد. به این ترتیب، مخاطب عزیز ما ضمن آنکه با مشارکت خود در این فرایند نقش‌آفرینی می‌کند دیگر ناچار نخواهد بود برای مشاهدۀ تغییرات، اصلاحات و اضافات تا چاپ‌های بعدی در انتظار نشیند.
- قاعده این است که برای کتاب های مرجع افراد به صورت گروهی کار کنند، از تجربات خود با دو تن دیگر از مولفان،دکتر عبده تبریزی و استاد عبدالله کوثری بگویید؟
می‌دانید که روحیات ما ایرانی‌ها چندان با کار گروهی سازگار نیست. اما گویی که استثنائاتی هم وجود دارد. این دو بزرگوار مصادیق آن استثنائاتند. تجربۀ همکاری با ایشان را شیرین یافتم. از آن دو چیز‌ها آموختم و خود را مرهون بزرگواریشان می‌دانم.
- کتاب مرجع و ناشر این گونه کتاب‌ها تفاوت‌هایی با ناشران کتاب‌هایی با موضوعات دیگر دارد، از تجربیات خود با ناشر کتابتان بگویید؟
انتشارات فرهنگ معاصر در زمینۀ نشر کتب مرجع گوی سبقت را از سایر همکاران انتشاراتی ربوده است. مزیت نسبی فرهنگ معاصر را می‌توان در مدیریت مجرب و کادر متخصص و امکانات سخت‌افزاری ممتاز آن سراغ گرفت. تجربۀ کار با این ناشر مکمل تجربۀ شیرین کار با آقایان عبده و کوثری بود. جا دارد در اینجا هم از آقایان موسایی و شاپوری با آن طبع بلندشان تشکر و قدردانی کنم و به زحمات همکارانشان ارج نهم. عزتشان زیاد و ایامشان به کام.
- حال که مرحله نخست کار را انجام داده‌اید چه فکری برای انجام مراحل بعدی کار کرده‌اید؟
این سئوال را قبلا دو همکار عزیزم از بنده پرسیدند. در پاسخ قدری لخت سخن گفتم که از این‌جهت پیشاپیش از شما و خوانندگان و مخاطبین عزیز هم پوزش می‌خواهم. پاسخ بنده این بود که تا وقتی بازخورد این مرحله از کار را نبینم، کاری نگیرم. این پاسخ آن دو بزرگوار را خوش نیامد. خستگی مفرط به خصوص در آن موقع که کار در مرحلۀ پایانی بود شاید انتظار مرا توجیه می‌کرد، لیکن به قول دکتر عبده ورود به این وادی همراه با استمرار است. شاید این ذات کار فرهنگی است که باید به رابطه‌ای یک‌سویه هم تن داد.
